Feestdagen zonder schuldgevoel en eetstress

‘Wie niet wil aankomen tijdens de feestdagen, moet zijn ratio inzetten, zeggen voedingswetenschappers’. Dit las ik laatst in een artikel in de krant waarin de mythen en bewezen tactieken om je gewicht op peil te houden werden uitgeplozen. ’ (1)

Gelukkig zijn daar de voedingswetenschappers om ons te leren hoe we ons gedrag wel blijvend kunnen veranderen. Toch? Als je mij al even volgt dan weet je dat ik het niet helemaal (of ook wel: helemaal niet) eens ben met bovenstaande quote.

Tuurlijk is het goed dat er onderzoek wordt gedaan, en worden er echt wel goede tips gegeven om je gedrag aan te passen. Maar ik denk dat er wel wat over het hoofd wordt gezien: met tips en trucjes proberen je gedrag te veranderen, zorgt voor een externe motivatie. Oftewel, je mist een motivatie die diep vanuit jezelf komt. Die zorgt ervoor dat je blijvend veranderd omdat het past bij wat jij diep van binnen echt wil. En nu zul je misschien zeggen: maar ik wil echt diep van binnen afvallen. Dat begrijp ik. Maar realiseer je wel dat die behoefte ook met de omgeving (=extern) te maken heeft, zeker als de wens om af te vallen te maken heeft met het schoonheidsideaal. En dat die wens alleen dus niet voldoende is om je gedrag te veranderen.

Hoe zorg je er dan wel voor dat je niet compleet los gaat deze feestdagen? Of kun je het maar beter nu al opgeven, en dan in januari maar weer proberen om af te vallen? Dat mag natuurlijk, als jij dat wilt. Maar het hoeft niet. Je kunt intuïtief eten namelijk echt perfect oefenen tijdens de feestdagen (of bijvoorbeeld op vakantie). Intuïtief eten gaat namelijk ook over lekker eten. Eten wat voldoening geeft, naast verzadiging. Want juist die voldoening zorgt voor je interne motivatie. Iets wat direct een goed gevoel geeft, is iets wat je vaker wil doen. Voor we daar verder op in gaan, eerst nog wat over de reden waarom het zo moeilijk is om niet te overeten tijdens feestdagen.

Misschien wel herkenbaar: je zit bij het kerstontbijt eigenlijk al vol, maar je ziet de kerststol en denkt: oeh, ja dat is eigenlijk ook wel lekker. Nog een sneetje dan? Of: bij een kerstdiner zijn er eindelijk die aardappelkroketjes of pommes duchesse, en hoewel je met een paar genoeg hebt schep je toch je bord wat voller. De reden hiervoor is: je weet niet wanneer je het weer zult eten, dus je eet (onbewust) nu maar wat extra ervan. Het is ook extra speciaal qua smaak, juist omdat je het niet vaak eet.

In de wetenschap wordt dit ook wel het ‘gewenningseffect’ (2) genoemd: dat wat je vaker eet, wordt qua smaak minder interessant, waardoor je er minder van zult willen eten. In een interview hierover zegt Evelyn Tribole (3) het als volgt: “weet je nog, de eerste keer dat je geliefde tegen je zei dat hij van je hield? Het magische gevoel dat dat gaf? Stel je eens voor dat je 20 jaar getrouwd bent, en je geliefde zegt dat hij van je houdt. Het is niet hetzelfde gevoel, toch? Het is nog steeds prettig en heel fijn, maar niet meer hetzelfde als die allereerste keer.”

Dit werkt op dezelfde manier bij alle soorten voedsel. En dat maakt het dus juist tijdens de feestdagen zo moeilijk om juist die gerechten of producten te weerstaan die er de rest van het jaar niet zijn. Betekent dit dat je je maar willoos moet overgeven aan de feestdagen specials? Alle kerstkoekjes uit de boom moet eten? Nee natuurlijk niet, anders had ik niet de moeite genomen om hier iets over te schrijven. Maar het is wel goed om je te realiseren waarom je die behoefte krijgt. Want zoals met alles: je bewust zijn van iets is vaak al een eerste stap in het veranderen.

Wat kun je dan wel doen? Ik geef je 3 tips om met behulp van intuïtief eten echt zonder schuldgevoel en eetstress de feestdagen door te komen:

1. Zorg voor je basisbehoeften. In mijn vorige blog over zelfzorg liet ik het al zien in de vorm van een piramide: zelfzorg, oftewel, zorgen voor je basisbehoeften zorgt, off course, voor een basis waar je op kunt terugvallen. Dus: zorg ervoor dat je voldoende gevoed bent, en niet uitgehongerd. Ook al komt er een 5-gangen kerstdiner aan, sla geen maaltijden over om te compenseren maar eet regelmatig iets zodat je niet in een uitgehongerde staat beland. Want dan ben je weerloos voor alles wat er aan eten voorbij komt. Maar ook: probeer voldoende te slapen en te bewegen, zodat je je geestelijk weerbaarder voelt voor alles wat er tijdens de feestdagen op je af komt. En dan heb ik het niet over bewegen om af te vallen, maar bewegen om je goed te voelen. Dat kan dus ook een klein blokje om zijn als je weinig tijd hebt, maar wel voelt dat je even de deur uit moet. Meer lezen over zelfzorg? Check de vorige blog hier.

2. Probeer te ontdekken wat je echt lekker vindt. Ja, sommige dingen eet je alleen dit seizoen, maar: ze komen ook elk jaar weer terug. Dus misschien ga je niet voor een kerststol uit de supermarkt, maar wel voor zelfgemaakt gebak. Niet alles is voor jou even lekker, maar alleen jij kunt erachter komen wat je echt lekker vindt. Ik hoor ook wel eens dat mensen het moeilijk vinden om te bepalen wat ze echt lekker vinden. Of dat ze zeggen: ja, ik vind alles lekker. Voor die eerste groep geldt: wees mild naar jezelf, want mogelijk vind je het moeilijk om te bepalen wat je lekker vindt omdat je in het verleden strenge regels hebt gehad, en genieten van eten niet echt in je woordenboek stond. Je at gewoon wat je ‘mocht’ of wat ‘gezond’ was. En als er wel iets lekkers was dan at je dat misschien stiekem, waardoor je er niet echt meer van kon genieten. Hoe kom je er dan achter wat je lekker vindt? Nou, juist nu als het aanbod van voedsel groot is zou ik zeggen: probeer het maar eens uit. Eet iets waarvan je denkt dat je het lekker vindt, en probeer eens bewust te proeven hoe dat smaakt. Wat voor cijfer zou je het geven op een schaal van 10? En voldeed het aan je verwachtingen? Hoe meer je hiermee oefent, hoe meer je erachter zult komen dat niet alles wat je eet een cijfer 10 krijgt. Of zelfs maar een 9 of een 8. En dat je dus niet alles even lekker vindt.

En dan zijn er nog mensen die zeggen: ik vind alles lekker. Ja echt? Maar vind je dan ook alles even lekker? Ik zou zeggen: maak maar eens een top 10 van wat je lekker vindt, en probeer die te ordenen, waarbij op 1 dat product of gerecht staat wat je het allerlekkerst vindt. Ook dan zul je merken: er zit echt een verschil in.

3. Voor wie het moeilijk vind om te ontdekken wat ze nou echt lekker vinden: leer bewust proeven. Misschien ken je wel de mindfulness oefening waarbij je een rozijn gaat proeven? Zo niet: google op mindful proeven rozijn en dan krijg je vast direct de oefening. Die oefening kun je met alles uitproberen. Je leert hierdoor om wat meer tijd en aandacht aan je eten te besteden. Dus in plaats van je eten hap-slik-weg te eten, begin je met kijken naar je eten: hoe ziet het eruit? Is het aantrekkelijk? Waardoor wel of niet? En vervolgens: hoe ruikt het eten? Smaak bestaat voor het grootste deel uit geur, dus hier aandacht aan besteden kan ervoor zorgen dat je veel meer gaat proeven! Ook met het kauwen mag je de tijd nemen om te ontdekken hoe dat de smaak verandert. En als je het eten goed geproefd hebt: hoeveel voldoening geeft het je? Let op: doe deze oefening niet als je heel veel honger hebt! Je zult dan veel minder aandacht hebben en bovenal: de smaak wordt erdoor beïnvloedt. Dus kies een moment, bijvoorbeeld een uur of 2 na het avondeten, waarop je lichte trek krijgt maar nog geen honger hebt. En ook voor deze oefening geldt: juist nu kun je hiermee oefenen. Een chocolaatje? Kerstkransje? Ga eens op ontdekking naar hoe dat smaakt. En wat je ervan vindt. Ik ben heel benieuwd!

(Lijkt het je leuk om bewust proeven samen te ontdekken? Houd dan de pagina van gezondheidscentrum ‘t Duifje in de gaten, want er komt een superleuk (gratis) evenement aan waar ik een workshop ga aanbieden over dit onderwerp!)

bronnen:

(1) volkskrant 1 december 2023: de strijd tegen de kilo’s tijdens de feestdagen: elk pondje gaat door het brein.

(2) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2703585/

Epstein: Habituation as a determinant of human food intake

(3) Interview 10 per cent happier Dan Harris: the anti-diet with Evelyn Tribole